Mastika (Mastyks)

Mastika (mastyks, mastic, mastich, chios mastika) – właściwości i zastosowanie żywicy z drzewa Pistacia lentiscus L.

Wyciągi z żywic są bogate w składniki aktywne, które mają właściwości lecznicze i są wykorzystywane w medycynie naturalnej. Jednym z takich cennych związków, pozyskiwanym z drzew, jest mastika. Czy warto stosować ten składnik? Jakie są jego korzyści zdrowotne?

Mastika – co to jest?

Mastika to jasna, miękka żywica pochodząca z drzewa pistacji kleistej (Pistacia lentiscus L.), znanego również jako lentyszek lub drzewo mastyksowe, z rodziny nanerczowatych (Anacardiaceae). Drzewo to występuje naturalnie w basenie Morza Śródziemnego, w krajach takich jak Grecja, Hiszpania, Włochy, Turcja, Maroko, Tunezja, Izrael i Syria.

Mastika była stosowana jako naturalne lekarstwo na różne dolegliwości od czasów starożytnych, a dzisiaj jej korzystne właściwości zostały potwierdzone przez badania naukowe.

Mastyks – rodzaje

Wyróżniamy następujące rodzaje mastyksu, dzielone na kategorie w zależności od miejsca ich pochodzenia:

• Mastyks chioski,
• Mastyks bombajski,
• Mastyks lewantyński.

Pozyskiwanie mastyksu

Aby uzyskać mastyks, delikatnie nacina się korę drzewa pistacji kleistej, zwanego również lentyszkiem lub drzewem mastyksowym, a następnie zbiera wyciekającą żywicę, która przypomina łzy. Zebrane krople żywicy suszy się na słońcu, co powoduje, że zmieniają się w kruche, przejrzyste bryłki o żółtawym zabarwieniu i balsamicznym zapachu. Mastyks ma charakterystyczny, gorzkawy smak.

Jedno drzewo może dać zaledwie około 200 gramów żywicy mastyksowej rocznie, co sprawia, że jest ona bardzo cenna. Zebrane krople żywicy mogą być używane w stanie surowym jako żywica w grudkach, ale również są przetwarzane. Mastyks jest między innymi dodawany do produktów spożywczych, służy jako składnik kadzideł oraz stosowany jest do przygotowywania nalewek (Tinctura masticis composita). Po sproszkowaniu może być wykorzystywany jako składnik suplementów diety.

Skład żywicy mastyksowej

Mastika to naturalne źródło różnorodnych i wartościowych składników aktywnych, które odpowiadają za jej korzystny wpływ na zdrowie.

Wśród najważniejszych składników aktywnych żywicy mastyksowej znajdują się:

• Kwasy mastycynowe, w tym kwasy trójterpenowe, takie jak kwas mastikadienonowy, kwas oleanolowy oraz kwas izomastikadienonowy,

• Tirucallol, który jest alkoholem triterpenowym i posiada właściwości antyoksydacyjne,

• Alfa-pinen, który jest składnikiem olejku eterycznego i nadaje mastice charakterystyczny zapach drzew iglastych.

Mastika – właściwości lecznicze

Od dawna, już wiele wieków temu, w państwach leżących nad Morzem Śródziemnym, stosuje się żywicę mastika w celu zwalczania różnorodnych chorób i dolegliwości. Świadczą o tym doniesienia znanych historyków medycyny, takich jak Dioscorides, żyjący w I wieku n.e. autor dzieła "De Materia Medica", czy też słynny Hipokrates. Niektórzy badacze nawet podejrzewają, że mastikę wzmiankował w swojej epickiej "Iliadzie" sam Homer.

Właściwości, jakie posiada żywica mastika, są niesamowicie wartościowe dla lecznictwa i czynią z niej naturalny produkt zdrowotny. Z tego względu została ona zatwierdzona do użytku przez prestiżową Europejską Agencję Leków (EMA).

Główne właściwości lecznicze mastyksu:

• Antybakteryjne,
• Przeciwbólowe,
• Gojące,
• Przeciwzapalne,
• Przeciwwrzodowe,
• Odświeżające.

Na co działa mastika?

Mastika, będąca naturalnym surowcem lub składnikiem różnych preparatów, jest stosowana w terapii wielu różnych chorób i dolegliwości. Co dokładnie można leczyć, poddając się kuracji z wykorzystaniem mastyki?

Mastika – zastosowanie lecznicze:

• Refluks żołądkowo-przełykowy - to choroba, która manifestuje się przez odczuwanie takich dolegliwości jak zgaga, palenie i pieczenie w przełyku, odbijanie się oraz uczucie cofania się treści żołądka do przełyku. Osoby, które jej doświadczają, mogą zastosować mastikę w celu zmniejszenia objawów.
• Wrzody żołądka - mastyks tradycyjnie stosowany jest w przypadku wrzodów żołądka. Do powstawania takich dolegliwości sprzyjają czynniki, takie jak zakażenie bakteriami Helicobacter Pylori, stres, częste picie alkoholu, kawy, nieregularne odżywianie czy też częste stosowanie leków przeciwbólowych. Guma mastyksowa ma właściwości przeciwwrzodowe, które łagodzą dolegliwości choroby wrzodowej oraz zmniejszają ryzyko tworzenia się nowych wrzodów.
• Zapalenie żołądka - mastyks może pomóc osobom z zapaleniem żołądka, ponieważ wykazuje działanie osłonowe na błonę śluzową żołądka, co skutkuje łagodzeniem objawów takich jak bóle oraz niestrawność.
• Zakażenie bakteriami Helicobacter Pylori - bakterie te powodują osłabienie śluzówki żołądka i przyczyniają się do nadkwasoty, refluksu oraz wrzodów. Mastika na Helicobacter Pylori ma za zadanie redukować ilość bakterii oraz zmniejszyć dolegliwości wywoływane przez nie. Niestety, badania odnoszące się do kwestii, czy mastika faktycznie pomaga na zakażenia Helicobacter Pylori, nie są jednoznaczne.
• Niestrawność - przez wiele lat „Łzy Chios” były używane jako naturalny środek na poprawę funkcjonowania układu trawiennego. Są one w stanie zmniejszyć dolegliwości związane z niestrawnością oraz pomóc w usprawnieniu pracy całego przewodu pokarmowego.
• Zapalenie jelit - mastika jest zalecana jako terapia jelitowa, szczególnie w przypadku zapalenia jelit, w tym choroby Leśniowskiego-Crohna oraz nieswoistego zapalenia jelit (NZJ). Badania dowodzą, że mastika obniża poziom wskaźników stanu zapalnego i łagodzi objawy, takie jak biegunki, zaparcia, wzdęcia i bóle brzucha.
• Miażdżyca - mastyks może pomóc w redukowaniu nadmiernego poziomu cholesterolu, który odpowiada za powstawanie miażdżycy naczyń krwionośnych.
• Cukrzyca - badania naukowe przeprowadzone w ostatnich latach pozwoliły na odkrycie niezwykłych właściwości mastyksu. Okazało się, że substancja ta wykazuje pozytywny wpływ na poziom glukozy we krwi, co może mieć ogromne znaczenie w zapobieganiu cukrzycy oraz stabilizacji poziomu cukru u osób już chorujących na tę przypadłość. W związku z tym mastyks zyskuje na popularności jako składnik różnych produktów spożywczych oraz suplementów diety.
• Zęby - mastyks od wieków był używany do plombowania zębów. Dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym i przeciwbólowym, żywica redukuje ból towarzyszący próchnicy. Co więcej, grudki mastyksu mogą być żute, co pomaga w usuwaniu osadów zębowych i łagodzi stany zapalne w jamie ustnej. Warto zaznaczyć, że mastyks neutralizuje nieprzyjemny zapach z ust, co czyni go idealnym naturalnym środkiem na odświeżenie oddechu.
• Kosmetyki - wielu producentów kosmetyków stosuje żywicę jako składnik, między innymi w maściach, balsamach, kremach oraz tonikach. Dzięki swojemu działaniu antyseptycznemu, przeciwzapalnemu i gojącemu, są one rekomendowane w przypadku różnych dolegliwości skórnych, takich jak trądzik, stany zapalne i rany. Od dawna żywica była również wykorzystywana do wytwarzania plastrów i opatrunków, co świadczy o jej pozytywnym wpływie na proces gojenia się ran.

Inne zastosowania mastyksu

Ponadto od wieków mastyks wykorzystywany jest w produkcji różnego rodzaju produktów w krajach śródziemnomorskich. Z żywicy pozyskiwane są likiery, takie jak Mastichato, oraz inne alkohole. Jest to składnik słodyczy, gum do żucia, napojów, deserów i dżemów. Z mastyksu powstają również wypieki i sery. Ze względu na swoje właściwości zagęszczające i żelujące, żywica jest stosowana jako substytut żelatyny.

Mastyks jest również używany do produkcji werniksu, który służy do zabezpieczania obrazów, sklejania płócien oraz impregnacji podobrazi. Aby go przygotować, mieszana jest żywica z olejkiem terpentynowym. Jest to uważany za jeden z najcenniejszych naturalnych werniksów, który skutecznie chroni obrazy i przedłuża ich trwałość.

Mastika – jak stosować?

Od wieków żywica mastyksowa była stosowana w naturalnej, suszonej postaci do przygotowywania nalewek, a obecnie jest również dostępna w formie gotowych suplementów diety, które opierają się na jej dobroczynnych właściwościach.

Mastika w grudkach

W celu poprawy posmaku w ustach, oraz usprawnienia procesu trawienia, stosuje się naturalną żywicę mastyksu, która występuje w formie grudek. Jednak ze względu na gorzki smak i balsamiczny aromat, nie każdy preferuje ten produkt.

Nalewka z mastiki

Można nabyć alkohole z dodatkiem mastyksu w niektórych sklepach, ale istnieje także możliwość przygotowania ich samodzielnie w domu. W celu przygotowania nalewki, najczęściej stosuje się 3 łyżeczki naturalnej żywicy mastyksowej w grudkach na każdy litr alkoholu.

Suplementy z mastiką

Współcześnie suplementy diety z mastyksem w formie kapsułek i tabletek cieszą się dużą popularnością. Zamiast tradycyjnej żywicy w grudkach, suplementy te zawierają sproszkowaną żywicę mastyksową. Dzięki regularnemu stosowaniu można osiągnąć długotrwałe korzyści zdrowotne. W przeciwieństwie do gorzkiego smaku i balsamicznego zapachu żywicy w grudkach, suplementy te są łatwe w przyjmowaniu.

Kosmetyki z mastiką

W niektórych sklepach oferowane są kosmetyki zawierające żywicę mastyksową. Można je znaleźć w postaci olejków, kremów, maści, balsamów oraz toników. Kosmetyki te są polecane dla skóry z problemami, takimi jak trądzik, oraz posiadają działanie przeciwzmarszczkowe i odmładzające.

Suplementacja mastiki

Zaleca się stosowanie suplementów z mastyksem szczególnie dla osób, które borykają się z problemami układu pokarmowego. Należy przestrzegać zaleceń dotyczących dawkowania, które znajdują się na opakowaniu lub w instrukcji dołączonej do preparatu. Suplementy diety z mastiką nie powinny zastępować zdrowej i zrównoważonej diety.

Zasady suplementacji:

• Zaleca się stosowanie mastyksu w trakcie jedzenia dla pozytywnego wpływu na układ pokarmowy.
• Suplementy z żywicą mastyksową mogą być używane o dowolnej porze dnia. Zwykle zażywane są rano i wieczorem lub wieczorem.
• Należy połknąć kapsułki i tabletki z mastyksem w całości i popić wodą.
• Nie określono, jak długo można korzystać z preparatów z mastiką. Zazwyczaj poleca się korzystanie z nich aż do momentu osiągnięcia zauważalnych efektów, a potem dla ich podtrzymania.

Dawkowanie mastyksu

Nie została określona oficjalna rekomendowana dawka żywicy mastyksowej, jednak najczęściej zaleca się spożywanie jej w ilości 1000 mg dziennie.

Jeśli korzysta się z suplementów diety, które w jednej kapsułce zawierają 500 mg żywicy, zaleca się podzielenie dawki na dwie porcje - rano i wieczorem.

Ważne jest, aby nie przekraczać rekomendowanej dziennej dawki, ponieważ zwiększenie ilości żywicy może prowadzić do działań niepożądanych.

Mastika – przeciwwskazania

Osoby, które wykazują nadwrażliwość na składniki żywicy mastyksowej lub preparatów na jej bazie, a także kobiety w ciąży i karmiące piersią, nie powinny stosować tych produktów.

Mastika – skutki uboczne

Osoby stosujące mastyks rzadko zgłaszają skutki uboczne, ponieważ jest to substancja dobrze tolerowana przez organizm. Jednakże, w przypadku przekroczenia zalecanej dawki, mogą pojawić się zaburzenia trawienne.

Gdzie kupić mastyks?

Mastika jest obecnie łatwo dostępnym surowcem i można ją kupić w wielu miejscach. Można ją znaleźć w sklepach z suplementami diety, produktami naturalnymi, zielarniach oraz aptekach. Naturalną żywicę oraz preparaty z nią można również kupić w sklepach internetowych.

Ile kosztuje mastika?

Obecnie, przeciętna cena za suplementy diety z mastyksem to od 45 do około 100 zł za opakowanie o pojemności sześćdziesięciu kapsułek.

Jak wybrać preparat z mastiką?

Przy zakupie preparatów z mastyksem warto zwrócić uwagę na kilka kwestii. Dostępne są zarówno naturalne żywice mastyksowe, jak i tabletki i kapsułki zawierające sproszkowaną mastikę, które są bardziej wygodne w stosowaniu. Ważne jest, aby wybierać produkty od renomowanych producentów oraz sprawdzać ilość sproszkowanej mastiki w jednej dawce. Osoby na diecie wegańskiej lub wegetariańskiej mogą poszukać preparatów z roślinnymi kapsułkami, pozbawionymi żelatyny.

Źródła:
1. Żywice i balsamy w dawnej medycynie, Henryk Różański & o. Marcelin Pietryja: http://luskiewnik.strefa.pl/zywice_balsamy_rozanski_pietryja.pdf.
2. Mastich as an antioxidant, A. -H. Y. Abdel-Rahman, SOAD, A. M. Youssef, Journal of the American Oil Chemists' Society, Volume 52, Issue 10 p. 423-423.
3. Is Chios mastic gum effective in the treatment of functional dyspepsia? A prospective randomised double-blind placebo controlled trial, Konstantinos J Dabos, Ekaterini Sfika, Lisa J Vlatta, Despoina Frantzi, Georgios I Amygdalos, Georgios Giannikopoulos, J Ethnopharmacol. 2010 Feb 3;127(2):205-9.
4. The effect of mastic gum on Helicobacter pylori: a randomized pilot study, K J Dabos, E Sfika, L J Vlatta, G Giannikopoulos, Phytomedicine. 2010 Mar;17(3-4):296-9.
5. Mastic gum has no effect on Helicobacter pylori load in vivo, James R Bebb, Nathalie Bailey-Flitter, Dlawer Ala'Aldeen, John C Atherton, J Antimicrob Chemother. 2003 Sep;52(3):522-3.
6. Chios mastic treatment of patients with active Crohn's disease, Andriana C Kaliora, Maria G Stathopoulou, John K Triantafillidis, George V Z Dedoussis, Nikolaos K Andrikopoulos, World J Gastroenterol. 2007 Feb 7;13(5):748-53.
7. Effects of Chios mastic gum on cholesterol and glucose levels of healthy volunteers: A prospective, randomized, placebo-controlled, pilot study (CHIOS-MASTIHA), Athanasios Kartalis, Matthaios Didagelos, Ioannis Georgiadis, Georgios Benetos, Nikolaos Smyrnioudis, Haralambos Marmaras, Petros Voutas, Christina Zotika, Stefanos Garoufalis, Georgios Andrikopoulos, Eur J Prev Cardiol. 2016 May;23(7):722-9.